NU+ | Waarom we nog met een rood potlood stemmen (en niet digitaal)

Bij elke nieuwe verkiezing laait de discussie over stemcomputers weer op, vertelt hoogleraar systeemveiligheid en Kiesraad-lid Herbert Bos aan NU.nl. “Stemmen via een computer of het internet lijkt zo makkelijk: niet meer het gehannes met een stemformulier, de uitslag is onmiddellijk bekend en niemand maakt fouten bij het tellen.”

“Maar het stemmen met een rood potlood op een papieren stemformulier is de enige manier waarmee de controleerbaarheid, transparantie en het stemgeheim gegarandeerd kunnen worden”, legt woordvoerder Margriet Bokhorst van de Kiesraad uit.

Verkiezingen lijken eenvoudig, maar in werkelijkheid zijn ze volgens hoogleraar Bos ingewikkelder dan het kopen van spullen op het internet, of zelfs het doen van belastingaangifte. “In de eerste plaats draait het om vertrouwen. Weet je zeker dat de uitslag die een computer heeft bepaald correct is? Kan er mee gesjoemeld zijn? Zijn de computers gehackt? Het is bijna onmogelijk om dat aan te tonen.”

“Natuurlijk maken mensen ook fouten”, vervolgt Bos. “Maar het verschil is dat zulke fouten vrij klein zijn: de uitslag op één stembureau is dan bijvoorbeeld niet correct.”

Maar als landen zoals Rusland, China of de VS, op grote schaal stemcomputers zouden hacken, dan kunnen ze daarmee de uitslag in zijn geheel beïnvloeden, legt Bos uit. “De kans daarop is klein, maar de impact ervan zou enorm zijn. Willen we dat risico lopen?”

Tussen 1970 en 2007 werkte verschillende gemeenten in ons land met stemmachines en stemcomputers. Maar het stemgeheim kon met stemmachines niet voldoende worden gewaarborgd, schrijft de Kiesraad. Ook was de betrouwbaarheid en transparantie van de telling van de stemmen in het geding.

Vooral het stemgeheim is een belangrijke reden dat we weer op papier stemmen. “Niemand mag er achter kunnen komen wat je hebt gestemd”, legt Bos uit. “Dat is belangrijk om te voorkomen dat mensen onder dwang op een partij stemmen of dat ze hun stem verkopen.”

Als je via een computer stemt, zou je jezelf eerst aan de computer moeten identificeren. Vervolgens moet de computer meteen vergeten wie je bent zodat niemand kan achterhalen op welke partij je hebt gestemd. Bos: “Maar hoe weet je zeker dat de computer jouw stem niet aan jouw identiteit heeft gekoppeld?”

“Zelfs als de computer niet gehackt is en geen bugs bevat, zendt hij straling uit die wisselt, afhankelijk van de knoppen die je hebt ingedrukt”, vervolgt Bos. “In het verleden hebben onderzoekers aangetoond dat je daarmee zelfs op afstand kunt zien wat iemand heeft gestemd.”

Bij verkiezingen draait het om vertrouwen, onderstreept Bos. Niemand mag twijfelen aan de verkiezingsuitslag en we moeten kunnen controleren dat de uitslag klopt. Daarom stemmen we sinds 2007 in heel Nederland weer ‘ouderwets’ met een rood potlood op papier.

Dat wil niet zeggen dat alles zonder computers wordt gedaan. Uitslagen van stembureaus worden bijvoorbeeld via de computer doorgestuurd naar het centraal stembureau. Maar die kan altijd controleren of de ontvangen uitslag overeenkomt met wat het stembureau heeft verstuurd.

Daarnaast wordt op dit moment gedacht en gewerkt aan een nieuw stembiljet dat elektronisch geteld kan worden, vertelt woordvoerder Bokhorst van de Kiesraad. Dat moet in de toekomst helpen om stemmen sneller te kunnen tellen.