NU+ | Instagram-abonnementen zorgen voor verwarring: ‘Niemand gaat betalen’

“Je moet een keuze maken om Facebook te blijven gebruiken”, waarschuwt een beeldvullende melding als je Facebook opent. Op Instagram ontvang je ook zo’n bericht.

Vanwege veranderende wetgeving in de Europese Unie biedt moederbedrijf Meta gebruikers voortaan de optie om te betalen voor hun accounts. Voor 12,99 euro per maand koop je alle reclames af en worden je gegevens niet gebruikt voor advertenties, belooft Meta.

Kies je voor de gratis versie – de optie die overigens standaard is ingevuld – dan verandert er niets. Je blijft informatie delen in ruil voor gepersonaliseerde reclames, die dus zijn gebaseerd op jouw surfgedrag en interesses.

Met de keuze komt Facebook tegemoet aan eisen van het Europese Hof van Justitie. Dat bepaalde dat gebruikers ervoor moeten kunnen kiezen gegevens niet te delen voor advertenties.

Aan de andere kant bepaalden Europese toezichthouders begin deze maand dat Meta moet stoppen met het onrechtmatig aanbieden van gepersonaliseerde advertenties op zijn platforms. Of dat met een keuze voor een betaald abonnement is opgelost, moet nog worden onderzocht.

“We moeten kritisch gaan kijken of deze vorm voldoet aan de privacyregels”, zegt Elizabeth Palandeng van de Autoriteit Persoonsgegevens. “Daarover moeten we in gesprek met de andere toezichthouders in Europa.” Of dat gesprek al wordt gevoerd, kan de woordvoerder nog niet zeggen.

Meta mag niet langer gegevens van gebruikers verwerken zonder geldige grondslag, zegt de AP. “Als je kijkt naar de wet, dan mag verwerking alleen als de gebruiker een keuze krijgt. Ze moeten de voorwaarden accepteren of weigeren, zonder nadelige gevolgen.”

Het is maar de vraag of het bijvoorbeeld niet nadelig is dat niet iedereen 13 euro per maand kán betalen. Ook biedt het bedrijf vooralsnog geen standaardoptie waarbij mensen gratis gebruik kunnen maken van de diensten, maar met willekeurige reclames in plaats van gerichte advertenties op basis van gebruikersgegevens.

Een prijskaartje hangen aan de keuze om data niet te verwerken, druist ook in tegen de kern van een universeel mensenrecht, zegt Lotje Beek van burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom. “Namelijk dat je niet hoeft te betalen voor je privacy. Op deze manier wordt het schuldgevoel naar de gebruiker verlegd. Want als je niet wil betalen, dan ga je er zelf mee akkoord dat het bedrijf gegevens verzamelt. Maar dan nog is daar geen wettelijke grondslag voor.”

Het is ook maar afwachten of mensen die al jarenlang apps van Meta gebruiken, nu ineens willen betalen voor de diensten. “Ik denk dat niemand 13 euro per maand gaat betalen als ze de dienst ook gratis kunnen gebruiken”, zegt Beek. Volgens haar is een middenweg de oplossing. In plaats van voor gerichte advertenties zou Facebook kunnen kiezen voor contextuele advertenties, die wel zijn toegestaan.

Dit soort reclames zie je ook op televisie. Bij kinderprogramma’s krijg je speelgoed te zien. “Op Facebook-pagina’s voor zwangere vrouwen zou je bijvoorbeeld luiers kunnen tonen”, zegt Beek. “Dan sluit het wel aan bij het onderwerp, maar hoef je niet op detailniveau gegevens te verzamelen.”

De nieuwe keuze op Facebook en Instagram is er overigens alleen voor volwassen gebruikers. Want tieners krijgen überhaupt geen gepersonaliseerde advertenties te zien. “Wat ik dus aanraad, is je leeftijd op Facebook veranderen in veertien jaar”, zegt Beek.