NU+ | Energiebedrijven durven niet te investeren in energieopslag in Nederland

In 2035 moet alle elektriciteit in Nederland CO2-neutraal zijn. Gas- en kolencentrales worden gesloten en we gaan nog meer stroom uit zon en wind halen. Maar de zon schijnt niet altijd en het waait ook niet altijd even hard. Daardoor ontstaan pieken en dalen in het stroomaanbod.

Op een zonnige en winderige dag wordt straks meer energie opgewekt dan we verbruiken. Maar op een bewolkte dag zonder wind kan het verbruik hoger zijn dan het energieaanbod.

Netbeheerder TenneT schat dat in 2030 tussen de 8 en 9 gigawatt aan zogenoemd flexibel vermogen nodig is. Voor de beeldvorming: met 1 gigawatt kunnen ongeveer een miljoen huishoudens van stroom worden voorzien.

Flexibel vermogen kan bijvoorbeeld komen uit flexibel elektriciteitsverbruik van grote verbruikers. Die passen hun stroomverbruik aan op het elektriciteitsaanbod. Elektriciteit omzetten in waterstof of warmte, stroom importeren en opslag in batterijen zijn andere vormen van flexibel vermogen.

Op dit moment heeft Nederland 0,15 gigawatt aan energieopslag. Het is daarom een uitdaging om in zes jaar tijd zo veel energieopslag te bouwen. Die pittige opdracht ligt bij commerciële bedrijven. De energievoorziening is geprivatiseerd, dus netbeheerder TenneT mag geen energie opwekken of opslaan.

Maar energiebedrijven durven niet in Nederland te investeren, zegt brancheorganisatie Energy Storage NL. Dat komt door de zogenoemde nettarieven.

Iedere gebruiker van het elektriciteitsnet betaalt een nettarief aan de netbeheerder. Dat is onderdeel van je elektriciteitsrekening. Hoeveel je betaalt is afhankelijk van hoe zwaar jouw elektriciteitsaansluiting is (hoeveel stroom je kunt afnemen). Met dat geld kan de netbeheerder het stroomnet onderhouden, uitbreiden en toekomstbestendig maken.

“De nettarieven verdubbelen in 2024”, vertelt Jeroen Neefs van Energy Storage NL. “In de jaren daarna gaan ze nog verder omhoog, maar met hoeveel is onduidelijk.”

De Autoriteit Consument & Markt (ACM) stelt de nettarieven vast. “Uitgangspunt is dat degene die de kosten veroorzaakt, die ook betaalt”, zegt ACM-woordvoerder Tjitte Mastenbroek.

Maar als flexibele systemen het net slim gebruiken en op bepaalde momenten ontlasten, hoeft de netbeheerder minder capaciteit te bouwen en maakt daardoor minder kosten, legt Mastenbroek uit. Daarom krijgen bijvoorbeeld energieopslagsystemen vanaf volgend jaar maximaal 65 procent korting op de nettarieven.

“Maar doordat de nettarieven volgend jaar verdubbelen, kost het onder de streep bijna evenveel als nu”, zegt Neefs. De energiesector schiet daar volgens hem dus weinig mee op.

Bedrijven kunnen geld verdienen aan energieopslag, vertelt directeur Jeffrey Bartels van energiehandelsbedrijf Edmij. “Op de zogenoemde TenneT onbalansmarkt kan je stroom verhandelen per kwartier. Deze prijzen bewegen snel op en neer. Het is een middel om de balans op het elektriciteitsnet te houden.”

“Bij negatieve onbalansprijzen krijg je geld om bijvoorbeeld een batterij op te laden”, legt Bartels uit. Op momenten met veel vraag en weinig aanbod van stroom kun je de elektriciteit uit jouw opslag verkopen. Met die opbrengsten kun je de investering in jouw energieopslag terugverdienen.

Ondanks dat maken de nettarieven energieopslag onrendabel, zegt Marjolijn Katerberg, projectmanager voor batterijen bij energiebedrijf Vattenfall. Het is daardoor volgens haar niet verantwoord om erin te investeren.

Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat werkt aan een subsidiepot met 416 miljoen euro voor de bouw van energieopslag. “Die subsidie zou niet nodig zijn als de nettarieven voor energieopslag verdwijnen”, zegt Katerberg.

In België en Duitsland is energieopslag vrijgesteld van nettarieven, weet Neefs. In die landen is energieopslag gelijkgetrokken met stroomproducenten. Die hoeven geen nettarieven te betalen.

Neefs waarschuwt dat investeerders en energiebedrijven door het verschil in nettarieven uitwijken naar onze buurlanden. Het is daardoor volgens hem de vraag of het voor 2030 lukt om 8 tot 9 gigawatt opslag te bouwen in Nederland.

TenneT erkent dat de vraag en het aanbod van elektriciteit in de toekomst meer afhankelijk van het weer zullen zijn. Dat vraagt volgens de netbeheerder om flexibele oplossingen. Die moeten vraag en aanbod meer in balans brengen.

Zonder die oplossingen komt de leveringszekerheid van elektriciteit op sommige momenten in gevaar, bevestigt TenneT. Daardoor zou in de toekomst de stroom vaker uit kunnen vallen.

De netbeheerder zegt dat er actie ondernomen moet worden om flexibiliteit voor elkaar te krijgen. Toch lijkt TenneT zich minder zorgen te maken over de realisatie van opslagcapaciteit in Nederland.

“We hebben 71 gigawatt aan aanvragen voor energieopslag”, vertelt TenneT-woordvoerder Jorrit de Jong. “Ongeveer 15 gigawatt zit zelfs al verder in het aanvraagproces”.